Πόσα πράγματα γνωρίζετε πραγματικά για τον «βασιλιά των αποσταγμάτων»; Είναι για παράδειγμα, το burbon, ουίσκι; Τι είναι τα single malts; Tι διακρίνει το Ιρλανδέζικο από τα υπόλοιπα; Είναι τα Σκωτσέζικα τα καλύτερα του κόσμου;
Επειδή είναι ωραίο να ξέρουμε λίγα πράγματα για αυτό που επιλέγουμε να πιούμε, θα δημιουργήσουμε μια σειρά από μικρά άρθρα που θα εξερευνήσουν τον όμορφο μα πολύπλοκο κόσμο του ουίσκι. Ο στόχος, φυσικά, δεν είναι να καλύψουμε ένα -έτσι κι αλλιώς- ιδιαίτερα εκτεταμένο αντικείμενο, αλλά να αναδείξουμε βασικές διαφοροποιήσεις και να προσφέρουμε κάποιες ενδιαφέρουσες πληροφορίες.
Στο πρώτο άρθρο της σειράς, θα δούμε λίγες γενικές ιστορικές πληροφορίες, καθώς και τις βασικές υποκατηγορίες διαφοροποίησης.
Κατ’ αρχήν, το όνομα. Το Whisky (Αγγλία, Σκωτία, Καναδάς, Ιαπωνία ) ή Whiskey (Ιρλανδία και ΗΠΑ) ετυμολογείται από τα κέλτικα, όπου «Uisge» σημαίνει «νερό» και «Uisge Beatha»: «νερό της ζωής». Πρόκειται για απευθείας μετάφραση του λατινικού aqua vitae – έτσι αποκαλούσαν συχνά όλα τα προϊόντα απόσταξης, καθώς χρησίμευαν κυρίως για ιατρικούς σκοπούς.
Τα προϊόντα απόσταξης (με ελάχιστες εξαιρέσεις που θα κουβεντιάσουμε σε κάποιο άλλο άρθρο), σε αντίθεση με τα προϊόντα ζύμωσης (κρασί, μπύρα) που συντροφεύουν τον άνθρωπο από την αρχαιότητα, άργησαν να γίνουν κομμάτι της ανθρώπινης καθημερινότητας. Ο πρώτος πραγματικός άμβυκας απόσταξης αποδίδεται στον άραβα αλχημιστή Abu Musa Jabir ibn Hayyan ο οποίος τον σκέφτηκε μόλις τον 8ο αιώνα μ.χ. Επ’ ευκαιρία, αυτό είναι το διάσημο σχέδιο του, που περιέγραφε τη διαδικασία:
Σύμφωνα με τους ιστορικούς, παραγωγή αποστάγματος που θα μπορούσε να περιγραφεί ως «ουίσκι», έγινε μάλλον για πρώτη φορά στην Ιρλανδία. Αυτό έγινε πιθανότατα στα τέλη του 11ου αιώνα, καθώς τότε άρχισε να γίνεται γνωστή στο Νησί η διαδικασία της απόσταξης. Η διάδοση του στο Νησί και στη συνέχεια στην υπόλοιπη Ευρώπη, αποδίδεται κυρίως στους (αιώνια διψασμένους) Ιρλανδούς μοναχούς. Η πρώτη πάντως, επίσημη, γραπτή αναφορά σε ‘ουίσκι’ υπάρχει σε σκοτσέζικα αρχεία από τα τέλη του 15ου αιώνα.
Η συμβολή της Εκκλησίας υπήρξε κομβική στη δημιουργία και διάδοση του ουϊσκι (αλλά και πληθώρας άλλων αλκοολούχων). Ουσιαστικά, μοναχοί από την ηπειρωτική Ευρώπη έμαθαν σε Ιρλανδούς και Σκωτσέζους την διαδικασία της απόσταξης, στις αρχές της δεύτερης χιλιετηρίδας. Στην ηπειρωτική Ευρώπη όμως, κατά κανόνα, χρησιμοποιούσαν σταφύλια για απόσταξη ποτών. Καθώς στη Βρετανία σπάνιζαν τα σταφύλια, στράφηκαν στα δημητριακά, και κυρίως στο κριθάρι. Το νέο προϊόν, ταξίδεψε μαζί με τους Ιρλανδούς μοναχούς στην ηπειρωτική Ευρώπη. Στη συνέχεια, η μαζική μετανάστευση και η αποικιοκρατία διέδωσαν το προϊόν σε όλο τον κόσμο.
Μιλώντας γενικά για ουίσκι, εννοούμε μια μεγάλη κατηγορία αποσταγμάτων κάτω από την οποία συναντάμε διάφορες υποκατηγορίες με ένα όμως κοινό στοιχείο: πρόκειται για αλκοολούχο ποτό που προκύπτει:
α) από απόσταγμα της ζύμωσης βύνης και
β) ωριμάζει σε ξύλινα βαρέλια.
Η βύνη υπάρχει σε κάθε δημητριακό, συνεπώς ουίσκι μπορεί να προκύψει τόσο από σιτάρι όσο και από κριθάρι, καλαμπόκι, βρώμη κ.λ.π. Αυτό είναι και το χαρακτηριστικό διαφοροποίησης της πρώτης από τις τέσσερις βασικές υποκατηγορίες: η πρώτη ύλη. Οι τέσσερις βασικές υποκατηγορίες προκύπτουν με βάση:
α) τη πρώτη ύλη,
β) τη διαδικασία παραγωγής,
β) τον τόπο παρασκευής του ουίσκι και
γ) τη διάρκεια ωρίμανσης του.
Καθεμιά από τις παραπάνω υποκατηγορίες, θα τις εξερευνήσουμε στη συνέχεια της σειράς για το ουίσκι. Για να αναδείξουμε όμως την ιστορικότητα ορισμένων ετικετών, το άρθρο αυτό θα κλείσει με μια φωτογραφία του παλιότερου αδειοδοτημένου αποστακτηρίου ουίσκι στον κόσμο (1608), του Old Bushmills Distillery που βρίσκεται (και είναι επισκέψιμο) στην Βόρεια Ιρλανδία:
